-
-
حساب کاربری
ورود/ عضویت
-
0 مورد
سبد خرید
آبسه دندان (Dental abscess) یکی از مشکلات جدی و دردناک دهان و دندان است که باعث ایجاد کیسه‌ای چرکی در اطراف دندان یا لثه می‌شود. عفونت ریشه دندان و بیماری لثه اصلی‌ترین علت بروز این مشکل هستند. آبسه دندان نه تنها موجب درد شدید و تورم می‌شود، بلکه در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است باعث گسترش عفونت به سایر بخش‌های بدن شود و عوارض جدی‌تری ایجاد کند.
در این مقاله از مجله علمی داروخانه دانش آموز همراه ما باشید تا به برسی آبسه دندان و علل، علائم و راه‌های مدیریت آن بپردازیم.
• آبسه دندان چیست؟
• انواع آبسه دندان
• علائم آبسه دندان چیست؟
• علل ایجاد آبسه‌های دندانی
• آبسه دندان چه عوارضی دارد؟
• برای پیشگیری از آبسه دندان چه کار کنیم؟
• آبسه لثه چه تفاوتی با آبسه دندان دارد؟
• تفاوت عفونت و آبسه دندان با پوسیدگی
• مدیریت ابسه دندان در خانه
• روش‌های کلینیکی کنترل آبسه دندان
• بهترین زمان مراجعه به پزشک برای آبسه دندان
آبسه دندان یک حفره پر از باکتری است که در اطراف ریشه دندان به وجود می‌آید. این حالت می‌تواند برای هر فرد در هر رنج سنی پیش آمده و او را درگیر کند. چنانچه به موقع برای درمان این حفره و کیسه عفونی اقدام کنید، هیچ مشکلی پیش نمی‌آید.
در صورت درمان دیرهنگام، ممکن است عفونت موجود در آبسه دهان، به سایر اعضای بدن از جمله فک، گردن و سر نیز گسترش پیدا نموده و موجب درگیری آن‌ها شود. لازم به ذکر است که ابسه دندان به صورت خود به خودی درمان نشده و حتما باید اقدامات ویژه‌ای را در این زمینه انجام دهید.
آبسه پریودنتال که همچنین تحت عنوان آبسه جانبی یا آبسه پاریتال نیز شناخته می‌شود بر استخوان نگهدارنده دندان شما تاثیر می‌گذارد. این ضایعه، یک وضعیت اورژانس دندانی شایع و دردناک است که در نتیجه تجمع باکتری یا گیر افتادن جسم خارجی در کیسه‌های پریودنتال ایجاد می‌شود. این مشکل بیشتر افراد دچار بیماری پریودنتال فعال را تحت تاثیر قرار میدهد و نیاز به مدیریت سریع و طولانی‌مدت دارد.
آبسه ژنژیوال از آن جایی که بین لثه و دندان ایجاد می‌شود، به آبسه لثه معروف است. این امر در راستای عفونت باکتریایی که در نتیجه پوسیدگی دندانی، مسواک زدن نادرست، شکستگی دندان، گیرکردن غذا در خط لثه یا زمانی که خونریزی در خط لثه اتفاق می‌افتد، ایجاد می‌شود. آسیب تروماتیک یا وارد آمدن نیروی بیش از حد روی دندان می‌تواند باعث بروز این نوع آبسه شود.
این آبسه در نوک ریشه دندان شما شکل می‌گیرد، به طوری که گاهی‌اوقات، چرک ناشی از عفونت دندان از نوک ریشه و از طریق استخوان به داخل لثه پخش می‌شود؛ بنابراین لثه‌ها در نزدیکی ریشه دندان متورم می‌شوند. تورم ناشی از چرک، اغلب علت درد شدید دائمی است که هنگام جویدن بدتر می‌شود.
دندان‌های عقل، آخرین مجموعه از دندان‌های آسیاب پشتی هستند. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن این دندان‌ها به دلیل موقعیت آن‌ها در پشت دهان نیز اغلب دشوار است. دندان‌های عقل به سبب نهفتگی و سلامت ضعیف دهان گاهی می‌توانند منجر به بروز عفونت شوند که با عدم درمان به موقع، ممکن است شاهد آبسه دهان و دندان باشید.
بعد از عصب‌کشی دندان ممکن است به سبب نفوذ متریال باقیمانده از عصب به نوک ریشه دندان، داخل بافت دندان یا وجود ضایعه و عفونت در استخوان و لثه اطراف دندان عصب‌کشی شده، شاهد تورم و آبسه باشید. در این مواقع بهتر است سریعا به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
آبسه‌های دندانی می‌توانند یک از عوارض ایمپلنت دندان باشند که بر اثر نحوه کاشت غلط و بی‌کیفیت ایمپلنت در اطراف لثه و دندان‌های مجاور ایجاد می‌شوند. این عارضه ابتدا به صورت عفونت در لثه و دندان بروز پیدا می‌کند و اگر به موقع درمان نشود، به آبسه تبدیل خواهد شد
آبسه دندان عموما شدت‌های مختلفی دارد، در موارد ساده با درمان‌های سطحی برطرف شده، اما گاهی وخامت عفونت ناشی از آبسه به حدی است که باعث پارگی می‌گردد. نشانه‌ها و علائمی که باعث شناسایی آبسه دندان می‌شوند، عبارتند از :
• تب
• طعم و بوی بد دهان
• تحریک و التهاب لثه‌ها
• ایجاد مشکل در بلع و تنفس
• درد شدید، مداوم و ضربان‌دار
• متورم شدن فک و صورت و گردن
• احساس درد در هنگام جویدن غذا
• حساس و متورم شدن غدد لنفاوی
• توده متورم قرمز رنگ کوچک یا بزرگ
• حساسیت به غذا و نوشیدنی‌های سرد و گرم
آبسه دندان به دلیل عفونت باکتریایی در ناحیه ریشه دندان یا بافت‌های اطراف آن ایجاد می‌شود. این عفونت معمولا زمانی رخ میدهد که پوسیدگی عمیق دندان، ترک یا شکستگی در دندان، یا بیماری‌های لثه اجازه نفوذ باکتری‌ها به پالپ دندان را میدهد. باکتری‌ها در این محیط تکثیر می‌شوند و منجر به تجمع چرک و ایجاد التهاب می‌شوند. شایع‌ترین علل آبسه دندان عبارت‌اند از:
درمان‌های ناموفق یا ناقص مانند ترمیم نادرست یا کانال ریشه ناکامل نیز می‌تواند باعث عفونت شود.
پوسیدگی دندان درمان‌نشده می‌تواند به عفونت پالپ و ریشه دندان منجر شود
خوردن و نوشیدن مکرر غذاهای غنی از قند مانند شیرینی‌ها و نوشابه‌ها می‌تواند به ایجاد حفره‌های دندانی کمک کند. همان‌طور که گفتییم وجود پوسیدگی و حفره در دندان، مقدمه ایجاد آبسه است.
خشک بودن دهان می‌تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد. خشکی دهان اغلب به دلیل عوارض جانبی برخی داروها، مصرف دخانیات، رژیم غذایی ناسالم و یا مسائل مربوط به افزایش سن است.
در افرادی که به بیماری زمینه‌ای مانند دیابت مبتلا هستند، یا افرادی که تحت درمان‌های خاصی مانند: درمان با داروهای استروئیدی یا شیمی‌درمانی هستند، ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن احتمال بروز آبسه دندان و لثه را افزایش میدهد.
چنانچه به طور منظم دندان‌های خود را مسواک نزنید و از نخ دندان استفاده نکنید، این امر باعث ایجاد پلاک بر روی دندان‌های شما خواهد شد.
آبسه دندان یک عفونت جدی است که می‌تواند منجر به درد، التهاب و مشکلات دهانی شود. در صورت عدم درمان، عفونت ممکن است به فک، سینوس‌ها و حتی سایر اندام‌های بدن گسترش یابد. این وضعیت می‌تواند خطرات جدی برای سلامت عمومی، از جمله عفونت‌های شدید و بیماری‌های قلبی ایجاد کند. پیشگیری و درمان به‌موقع، کلید جلوگیری از عوارض آبسه دندان است.
از عوارض کوتاه‌مدت آبسه دندان شامل درد شدید، التهاب، تورم فک و مشکل در جویدن و غذا خوردن است. همچنین، عفونت می‌تواند به سایر نواحی دهان و دندان گسترش یابد و وضعیت را پیچیده‌تر کند. در صورت عدم درمان، این مشکلات می‌توانند شدت بیشتری پیدا کنند و نیاز به مداخلات پزشکی داشته باشند.
یکی از اولین و شایع ترین علائم آبسه دندان، درد شدید است که معمولا به طور ناگهانی آغاز شده و ممکن است به سایر نواحی سر و گردن منتشر شود. این درد اغلب هنگام جویدن، مصرف غذاهای گرم یا سرد، یا حتی لمس ناحیه آسیب‌دیده تشدید می‌شود. علاوه بر درد، التهاب نیز یکی از نشانه های اصلی آبسه دندان است. التهاب منجر به قرمزی، تورم و حساسیت لثه‌ها می‌شود که می‌تواند زندگی روزمره فرد را به شدت مختل نماید.
تورم فک و صورت یکی دیگر از مشکلات ناشی از آبسه دندان است که در برخی موارد می‌تواند بسیار شدید باشد. این تورم می‌تواند علاوه بر ایجاد ظاهر نامناسب، عملکرد طبیعی فک را نیز مختل کند. در موارد شدید، تورم می‌تواند باعث فشار بر مجاری تنفسی شده و مشکلات تنفسی ایجاد کند که نیاز به مداخله پزشکی فوری دارد.
با پیشرفت آبسه، فرد دچار مشکل در جویدن غذا خواهد شد. درد و التهاب ناشی از این عفونت، توانایی گاز گرفتن و جویدن را کاهش داده و ممکن است فرد را از خوردن غذاهای جامد منع کند. عدم دریافت تغذیه مناسب می‌تواند بر سلامت عمومی فرد تاثیر گذاشته و باعث ضعف و خستگی شود. در چنین شرایطی، رژیم غذایی نرم و مایعات توصیه می‌شود تا فشار کمتری به ناحیه آسیب‌دیده وارد شود.
عوارض بلندمدت آبسه دندان شامل گسترش عفونت به استخوان فک، سینوس‌ها و حتی جریان خون است که می‌تواند مشکلات جدی برای سلامت فرد ایجاد کند. این عفونت ممکن است باعث تحلیل استخوان فک، از دست دادن دندان و تشکیل کیست یا فیستول شود. در برخی موارد، آبسه درمان‌نشده می‌تواند به عفونت‌های مزمن و بیماری‌های خطرناک مانند استئومیلیت منجر شود.
عفونت مداوم ناشی از آبسه می‌تواند باعث تحلیل استخوان فک شود. این تحلیل استخوان ممکن است منجر به لق شدن دندان‌ها و در نهایت از دست دادن آن‌ها شود. پیشگیری از این مشکل نیاز به درمان فوری آبسه و رعایت بهداشت دهان و دندان دارد.
آبسه درمان نشده می‌تواند منجر به تشکیل کیست در استخوان فک شود. این کیست‌ها ممکن است بدون علامت باشند، اما در طول زمان می‌توانند باعث تخریب بافت‌های مجاور شوند. در برخی موارد، فیستول ایجاد می‌شود که یک مسیر تخلیه چرک به سطح پوست یا داخل دهان است. این مشکل نیاز به جراحی برای برداشتن کیست یا فیستول دارد.
عفونت ناشی از آبسه دندان ممکن است به سینوس‌های مجاور گسترش یابد و باعث ایجاد سینوزیت حاد شود. این مشکل معمولا با سردرد، فشار در ناحیه سینوس‌ها و ترشحات چرکی همراه است. سینوزیت ناشی از آبسه دندان معمولاً با درمان‌های آنتی‌بیوتیکی بهبود می‌یابد، اما در موارد شدید، نیاز به تخلیه چرک و درمان‌های تخصصی‌تر دارد.
در صورتی که دندان شما ترک برداشته، شکسته، یا لب‌پر شده است، مراجعه سریع به دندانپزشک ضروری است. این نوع آسیب‌ها می‌توانند راهی برای ورود باکتری‌ها به داخل دندان و پالپ آن (Pulp) فراهم کنند. دندانپزشک با ترمیم دندان، ظاهر آن را بازیابی کرده و همچنین آن را از عفونت‌های باکتریایی محافظت می‌کند. تاخیر در درمان ممکن است منجر به عفونت شدید، آبسه و حتی از دست دادن دندان شود.
مسواک زدن دندان‌ها دو بار در روز، هر بار به مدت دو دقیقه، برای جلوگیری از تشکیل پلاک ضروری است. پلاک، لایه‌ای نازک و چسبنده از باکتری‌ها است که اگر پاک نشود، می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان و بیماری لثه شود. استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید بسیار توصیه می‌شود، زیرا فلوراید به تقویت مینای دندان و کاهش خطر پوسیدگی کمک می‌کند.
نخ دندان به پاکسازی فضاهای بین دندان‌ها که مسواک به آن‌ها دسترسی ندارد، کمک می‌کند. با از بین بردن باکتری‌ها و باقی‌مانده‌های غذا از این نواحی، می‌توان خطر پوسیدگی و تشکیل آبسه را به حداقل رساند.
معاینات منظم دندانپزشکی نقش کلیدی در پیشگیری از آبسه دندان دارند. پوسیدگی دندان و بیماری لثه معمولا در مراحل اولیه بدون علائم هستند و فرد ممکن است تا زمان پیشرفت مشکل، متوجه آن نشود. دندانپزشک در معاینات دوره‌ای می‌تواند این مشکلات را شناسایی کرده و با درمان‌های ساده از عوارض جدی‌تر مانند آبسه جلوگیری نماید.
فلوراید یک ماده معدنی است که با تقویت مینای دندان، آن را در برابر پوسیدگی مقاوم‌تر می‌کند. استفاده از خمیردندان و دهانشویه حاوی فلوراید، یا حتی درمان‌های حرفه‌ای فلوراید در مطب دندانپزشکی، به‌ویژه برای افرادی که مستعد پوسیدگی هستند، بسیار مؤثر است.
مصرف بیش از حد غذاها و نوشیدنی‌های شیرین یا اسیدی می‌تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد. این مواد باعث ایجاد اسید در دهان شده و به مینای دندان آسیب می‌رسانند.
آبسه لثه یک تجمع چرک ناشی از عفونت باکتریایی در بافت لثه است که معمولا به دلیل گیر کردن غذا، پلاک میکروبی یا بیماری‌های لثه ایجاد می‌شود. در مقابل، آبسه دندان در اثر عفونت ریشه دندان یا پالپ (عصب دندان) ایجاد شده و اغلب شدیدتر است. تفاوت اصلی این دو در محل عفونت است؛ آبسه لثه در بافت‌های نرم لثه رخ میدهد، در حالی که آبسه دندان مستقیما ریشه و استخوان فک را درگیر می‌کند.
اگر دندانی دارید که پوسیده یا شکسته است، باکتری وارد دندان شده و به پالپ گسترش می‌یابد. (پالپ داخلی‌ترین قسمت دندان است که حاوی اعصاب و رگ‌های خونی است). هنگامی که باکتری‌ها به پالپ حمله می‌کنند، عفونت می‌تواند به نوک ریشه دندان و در نهایت به استخوان اطراف گسترش یابد و موجب ایجاد آبسه شود.
تا زمان مراجعه به دندانپزشک می توانید از برخی دستور العمل‌های خانگی جهت تسکین اثر آبسه استفاده کنید، اما کنترل نهایی آبسه دندان فقط توسط پزشک انجام می شود، زیرا فرایند خلاص شدن دائمی از عفونت دندان یک فرایند پیچیده است و نمی تواند در خانه انجام شود از جمله روش‌های خانگی که می‌توانید برای تسکین درد تا مراجعه به پزشک انجام دهید:
• قرص های ضد درد مانند پاراستامول یا ایبوپروفن مصرف کنید.
• برای تسکین درد و ضدعفونی ناحیه ملتهب با آب نمک بشویید.
• کمپرس آب سرد را در قسمت خارجی گونه قرار دهید تا تورم برطرف شود.
• برای تسکین درد، یک قسمت کوچک میخک را روی ناحیه آسیب دیده دندان بگذارید.
• برای تسکین درد، دهان را استریل کنید و بوی بد آن را از بین ببرید و با دهانشویه بشویید.
• در صورتی که آبسه به طور خودکار بتکرد، درد بلافاصله از بین می رود و تورم آبسه شروع به از بین رفتن می کند، بعد از ترکیدن آبسه شما باید آن را به طور کامل از دهان خود خارج کنید و مراقبت باشید آن را نبلعید تا از گسترش عفونت جلوگیری کنید، سپس این مراحل را دنبال کنید
• آبسه را به آرامی فشار دهید تا کاملاً متحوای آن خارج شود و هر بار آن را تف کنید.
• دهان خود را فوراً با آب بشویید و هرگز آن را قورت ندهید.
• چندین بار دهان خود را با آب نمک یا دهانشویه بشویید، حتی اگر در محل زخم احساس سوزش کردید.
• در اسرع وقت با دندانپزشک خود قرار ملاقات بگذارید تا از بدتر شدن وضعیت جلوگیری شود.
• شستن دهان و دندان با آب نمک یکی از راه های درمان آبسه دندان در خانه است، زیرا آب نمک در بهبود زخم ها و ارتقای سلامت لثه نقش دارد. با انجام مراحل زیر می توانید آب نمک تهیه کنید، یک قاشق چایخوری نمک را در نصف فنجان آب نمک حل کنید. حداقل دو دقیقه با آب نمک آبسه خود را شستشو دهید، سپس آن را تف کنید.
• از سیر می توان یکی از راه های درمان خانگی آبسه دندان باشد زیرا دارای خواص ضد التهابی و ضد ویروسی است. شما می توانید با خرد کردن 4 یا 5 حبه سیر و جویدن آن، آبسه خود را درمان کنید.
• از جوش شیرین می توان برای درمان آبسه در خانه استفاده کرد زیرا دارای خواص ضد باکتریایی است.
در موارد شدیدتر، جراحی دندان ممکن است ضروری باشد. اگر آبسه دندان به بافت‌های اطراف گسترش یافته و درمان‌های دیگر مؤثر نباشند، جراحی به منظور تخلیه عفونت و حفظ دندان انجام می‌شود.
انواع جراحی دندان برای درمان آبسه عبارتند از:
• جراحی تخلیه آبسه: در این نوع جراحی، جراح دندانپزشک از طریق برش‌هایی در لثه به آبسه دسترسی پیدا کرده و چرک و عفونت را تخلیه می‌کند.
• کشیدن دندان: در مواردی که درمان‌های دیگر نتوانند عفونت را کنترل کنند یا دندان غیرقابل ترمیم باشد، کشیدن دندان ممکن است تنها گزینه باشد.
در صورتی که آبسه دندان ناشی از عفونت در ریشه دندان باشد، درمان ریشه یکی از بهترین و موثرترین روش‌ها برای درمان فوری آبسه دندان و ورم صورت است. در این روش، دندانپزشک ناحیه آلوده را تمیز کرده و کانال‌های ریشه دندان را ضدعفونی می‌کند.
مراحل درمان ریشه به شرح زیر است:
• دندانپزشک ناحیه آسیب‌دیده را بی‌حس می‌کند.
• سپس از ابزارهای خاص برای تمیز کردن و تخلیه عفونت از داخل کانال‌های ریشه استفاده می‌شود.
• پس از تمیز کردن، دندان با مواد ضدعفونی‌کننده پر می‌شود تا از عود عفونت جلوگیری شود.
در کنار داروهای خوراکی، استفاده از برخی قطره‌ها و محلول‌های ضدعفونی‌کننده می‌تواند به درمان فوری آبسه دندان و ورم صورت کمک کند. این محصولات به‌ویژه برای تسکین موقت درد و کنترل التهاب مفید محسوب می‌شوند. برای مثال:
• قطره‌های بی‌حس‌کننده (Lidocaine Drops): این قطره‌ها حاوی لیدوکائین (Lidocaine) هستند که یک بی‌حس‌کننده موضعی است. این قطره‌ها می‌توانند برای تسکین سریع درد در ناحیه آبسه به‌طور موقت استفاده شوند.
• قطره‌های ضدالتهابی: برخی از قطره‌های ضدالتهابی نیز برای کاهش التهاب و جلوگیری از گسترش عفونت می‌توانند مفید باشند.
• کلرهگزیدین (Chlorhexidine): این محلول ضدعفونی‌کننده به‌طور گسترده‌ای برای شستشوی دهان استفاده می‌شود. کلرهگزیدین به کاهش باکتری‌ها و جلوگیری از عفونت‌های جدید کمک می‌کند.
بهترین زمان برای مراجعه به دندانپزشک جهت معاینه دوره‌ای معمولا هر شش ماه یک‌بار است. این زمان‌بندی به دندانپزشکان اجازه میدهد تا هر گونه تغییرات کوچک در وضعیت دندان‌ها و لثه‌ها را به موقع تشخیص دهند و اقدامات پیشگیرانه یا درمانی را انجام دهند.
البته، برخی افراد ممکن است نیاز به معاینات بیشتر یا کمتر داشته باشند؛ عواملی مانند وضعیت سلامت دهان و دندان، سابقه مشکلات دندانی، سن و عادات زندگی (مانند مصرف دخانیات یا رژیم غذایی پرقند) می‌توانند بر تعداد دفعات مراجعه تأثیر بگذارند. برای تعیین دقیق زمان‌های مراجعه، مشورت با دندانپزشک بر اساس شرایط فردی توصیه می‌شود.
گاهی اوقات، بین معاینات دوره‌ای ممکن است علائمی در دهان و دندان‌ها ظاهر شوند که نیاز به مراجعه فوری به دندانپزشک دارند. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده مشکلاتی جدی باشند که در صورتی که به موقع درمان نشوند، ممکن است به وضعیت‌های پیچیده‌تر و پرهزینه‌تری منجر شوند.
به منظور جلوگیری از بروز آبسه دندان، حفظ بهداشت دهان و دندان، استفاده منظم از مسواک و نخ دندان، مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی‌های دوره‌ای و درمان به موقع مشکلات دندانی مهم است. برای درمان آبسه دندان، می‌توان از روش‌های تمیز کردن حفره، جراحی ریشه، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و در برخی موارد خارج کردن دندان آسیب دیده استفاده کرد.
بروز آبسه دندان از عوامل بسیار متفاوتی نشأت می‌گیرد، با این وجود، رعایت بهداشت دهان و دندان و دقت در نگهداری از دندان‌ها در وهله اول و سپس مراجعه سریع به پزشک به محض مشاهده علائم، از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. به خاطر داشته باشید که چه برای یک پر کردن ساده و چه برای انجام و کاشت ایمپلنت، دقت بالایی در انتخاب دندانپزشک خود داشته باشید. یک سهل‌انگاری و عدم استفاده از متریال باکیفیت در روند درمانی دندان‌ها می‌تواند مشکلات بسیاری را برایتان به وجود آورد.
